یکی از بهترین هنرهای ایرانی میناکاری روی سفال است. همانطور که از نام آن بر می‌آید، به کمک سفال انجام این هنر امکان پذیر است. این هنر تفاوت‌های بسیار زیادی با میناکاری بر روی ظروف مسی دارد.با این حال مرکز میناکاری بر روی سفال در یکی از شهرهای استان همدان یعنی لالجین واقع شده است.
میناکاری روی سفال
میناکاری بر روی سفال یکی دیگر از هنرهای اصیل در صنایع دستی ایران است که در حال حاضر توجه بسیاری از افراد را به خود جلب کرده است.هنر میناکاری بر روی مس را ترکیبی از آتش و خاک می‌دانیم. این در حالی است که میناکاری بر روی سفال از ترکیب عناصری همچون آب و آتش و خاک به وجود می‌آید.معمول است که هنرمندان از الگوهای اسلیمی برای تولید طرح‌های میناکاری خود استفاده می‌کنند و این طرح‌ها را الهام بخش هنر خود می‌دانند.خاستگاه هنر اسلیمی میناکاری بر روی سفال، شهر لالجین همدان است. جایی که هنرمندان آن این هنر را برای تزیین مکان‌های مذهبی مانند مساجد به کار می‌گرفتند. انواع مختلفی از ظروف مانند گلدان، شکلات خوری، کاسه و بشقاب یا لیوان و یا ظروف دیگری نیز وجود دارد که توسط سفالگر ساخته شده و طرح نقش آن توسط هنرمند ایجاد می‌شود.
این هنر به قدری قابل توجه است که امروزه بسیاری از زنان خانه دار به آن مشغول هستند تا از مزایای آن به عنوان منبع درآمد خود بهره‌مند شوند. می‌توان گفت میناکاری روی سفال یکی از صنایع دستی پرکاربرد و زیبا در استان‌های همدان و اصفهان است که به عنوان سوغاتی از آن استفاده می‌شود. هر چند میناکاری بر روی ظروف مسی فراوانی بیشتری دارد و علاقه مندان به صنایع دستی آن را ترجیح می‌دهند، با این حال میناکاری بر روی سفال نیز از جمله هنرهای زیبا و چشم نواز است. رنگ آبی غالب در این هنر وظیفه دارد تا آرامش را به مخاطب خود هدیه کند.
ترکیب دو هنر یعنی سفال و میناکاری موجب به وجود آمدن این صنعت دستی شده است. برای آن دسته از افرادی که مایل هستند وارد این عرصه شوند توصیه‌ای که وجود دارد این است که به هنر میناکاری و نقاشی اشراف داشته باشند.
نمونه‌های قابل توجهی از آثار هنری و صنایع دستی میناکاری وجود دارد که امروزه در بسیاری از موزه‌های مشهور جهان مانند موزه‌های لندن، نیویورک و پاریس نگهداری می‌شود.
خلق هنر میناکاری بر روی سفال
سفالگر به کمک شن و ماسه و آهک ظروف سفالی را می‌سازد و با هر پیچ و تاب، بخشی از وجود خود را در آن می‌دمد. فرایند ساخت این نوع میناکاری بسیار طولانی است و در ساختن سفال مورد نظر، ایجاد الگو قلم زنی و لعاب کاری از جمله مراحلی است که بر روی ظرف پیاده می‌شود.
فرایند میناکاری بر روی سفال
اولین کاری که انجام می‌شود سمباده زدن ظروف سفالی است، این کار برای هموار و یکدست شدن ظرف انجام می‌شود. پس از این زمان کشیدن الگو بر روی ظرف سفالی فرا رسیده است، اگر شکل مورد نظر شما پوشش قاب است، بهتر است مرکز آن را مشخص کنید، سپس با تقسیم بندی ظرفیت قسمت‌های مساوی و رعایت فاصله به شکل دقیق الگو بر روی آن پیاده می‌شود.کشیدن طرح‌های مورد نظر به وسیله جوهر مخصوص توسط استاد میناکار انجام می‌گیرد. دلیل استفاده از این وسیله این است که نقوش حک شده به سادگی از بین نرود.
در مرحله بعدی فرایند سیاه قلم بر ظروف سفالی اعمال می‌شود. این مرحله بسیار مهم خواهد بود، به این دلیل که اگر در هنگام کشیدن طرح دستتان دچار لرزش شود، ظرافت طرح از بین می‌رود.
در مراحل آخر میناکاری روی سفال تکنیک لعاب کاری انجام می‌شود. این کار رنگ ظرف را مشخص می‌کند. انتخاب ترکیب‌های رنگ تاثیر قابل توجهی در جلوه آثار هنری دارد. طبیعی است که انجام این مرحله، به تجربه و دانش کافی نیاز داشته باشد، زیرا لازم است مایع لعاب کاری در ظروف مشخص ریخته شود، سپس رنگ‌ها در بین خطوط و نقوش جاری می‌شود.
این کار در طی چند مرحله انجام می‌شود، رنگ آمیزی دور ظرف مانند بشقاب بسیار مهم است و نیاز به ظرافت دارد. رنگ‌های آبی فیروزه‌ای و لاجوردی، سبز، قرمز و زرد در این مرحله به کار گرفته می‌شود. آشنایی با انواع رنگ های میناکاری در این مرحله اهمیت زیادی دارد. پس از آنکه طرح‌ها و رنگ‌ها در کنار یکدیگر قرار گرفتند، ظروف سفالی برای قرار گرفتن در داخل کوره آماده می‌شوند.
حفظ و نگهداری میناکاری روی سفال
مهم‌ترین دغدغه‌ای که درباره ظروف میناکاری روی سفال وجود دارد این است که سفال بسیار ظریف و شکننده است. به همین دلیل نگهداری آن نیاز به دقت فراوانی دارد. از آنجایی که ممکن است رنگ‌ها لب پر شود یا از بین برود، بهتر است برای تمیز کردن آن از پارچه‌های نم دار استفاده کنید.به یاد داشته باشید که ظروف خود را در معرض گرما و آفتاب شدید قرار ندهید. اگر مایل به تهیه ظروف میناکاری روی سفال هستید، بهتر است به فاکتورهایی مانند وزن توجه داشته باشید. طبیعی است که ظروف سفالی بیش از حد سبک نیستند و وزن متوسطی دارند. به یاد داشته باشید که هنگام خرید به دقت و به طور کامل ظرف را بررسی کنید تا عاری از ترک و یا بریدگی باشد.
